راهنمای تاب‌آوری برای والدین و معلمان

مشکلات کودکان می‌تواند شامل سازگاری با یک کلاس جدید، زورگویی هم‌کلاسی‌ها یا حتی مشکلات در خانه باشد. اما تاب‌آوری توانایی موفقیت و شکوفایی علی‌رغم این چالش‌ها است.

ما معمولاً دوران کودکی را به‌عنوان دوره‌ای بی‌دغدغه تصور می‌کنیم، اما خودِ کودکی به‌تنهایی نمی‌تواند مانع آسیب‌های احساسی، چالش‌ها و ضربه‌های روحی باشد که بسیاری از کودکان با آن‌ها مواجه می‌شوند. کودکان ممکن است با مشکلاتی همچون سازگاری با یک کلاس جدید یا آموزش آنلاین، زورگویی هم‌سالان یا حتی چالش‌های خانوادگی مواجه شوند. افزون بر این، ابهاماتی که بخشی از رشد در دنیای پیچیده امروز هستند نیز دوران کودکی را دشوارتر می‌سازند. توانایی موفقیت در چنین شرایطی، ناشی از مهارت‌های تاب‌آوری است.

خبر خوب این است که مهارت­های تاب­آوری قابل یادگیری هستند.

– تاب­آوری- توانایی سازگاری با سختی‌ها، ضربه‌ها، تهدیدها یا حتی منابع عمده استرس – می‌تواند به کودکان کمک کند تا احساس استرس و نگرانی را بهتر مدیریت کنند. با این حال، تاب‌آوری به این معنی نیست که کودکان هرگز با سختی یا ناراحتی مواجه نمی‌شوند. درد عاطفی، غم و اضطراب امری طبیعی است، به‌ویژه پس از تجربه ضربه‌های روحی، از دست دادن عزیزان یا شنیدن خبر ناراحت‌کننده درباره دیگران.

 

10 نکته برای تقویت تاب‌آوری در کودکان و نوجوانان

1- ایجاد ارتباط

اهمیت تعامل و ارتباط با همسالان را به کودک خود بیاموزید، از جمله مهارت همدلی و گوش دادن به دیگران. راه‌هایی را بیابید که به کودکان کمک کند تا ارتباط را تقویت نمایند و به آن‌ها پیشنهاد دهید که به صورت حضوری یا از طریق تلفن، چت ویدیویی و پیام‌های متنی با همسالان خود ارتباط برقرار کنند. همچنین ایجاد یک شبکه قوی از افراد خانواده و دوستان نیز، می­تواند به تقویت تاب­آوری کمک کند.

ارتباط با دیگران موجب حمایت اجتماعی می­شود و به دنبال آن تاب­آوری را تقویت می­کند.

2- کمک به دیگران

کودکان زمانی که احساس ناتوانی می‌کنند، از طریق کمک به دیگران احساس قدرت می‌کنند. آن‌ها را در فعالیت‌های داوطلبانه مناسب سنشان مشارکت دهید یا از آن‌ها بخواهید در انجام کارهایی که از عهده‌شان برمی‌آید کمک کنند.

در مدرسه، با بچه‌ها درباره راه‌هایی که می‌توانند به دیگران در کلاس یا کلاس‌های پایین‌تر کمک کنند، طوفان فکری راه بیندازید.

3- حفظ روتین روزانه

داشتن برنامه‌ای مشخص می‌تواند برای کودکان، به‌ویژه کودکان خردسال، آرامش‌بخش باشد. برنامه‌ای شامل زمان‌های مشخص برای درس خواندن و بازی ترتیب دهید. در زمان‌های تغییر و سختی، انعطاف‌پذیری در برنامه ضروری است اما حفظ ثبات نیز مهم است.

4- استراحت کردن

اگرچه کمی اضطراب می‌تواند ما را به انجام اقدامات مثبت تشویق کند، اما تأیید تمام احساسات نیز مهم است. به فرزند خود بیاموزید که بر چیزهایی تمرکز کند که قابل کنترل هستند. به او کمک کنید افکار غیر واقع‌بینانه را به چالش بکشد و احتمال بدترین حالت را بررسی کند. مراقب باشید که کودک‌تان در معرض چیزهایی قرار می‌گیرد، از جمله اخبار، فضای آنلاین یا مکالمات دیگران.

اگرچه مدارس مسئول عملکرد آن­ها هستند و باید دستورالعمل خاصی ارائه دهند (در چارچوب مشخصی عمل کنند)، در طول روز در مدرسه زمان­هایی بدون ساختار (دستورالعمل) فراهم کنید تا به کودکان اجازه خلاقیت بدهید.

5- آموزش مراقبت از خود

به کودکان اهمیت مراقبت از خود را بیاموزید، مانند تغذیه سالم، ورزش و خواب کافی. اطمینان حاصل کنید که کودک زمان‌هایی برای تفریح و انجام فعالیت‌های مورد علاقه‌اش دارد. مراقبت از خود و حتی تفریح می‌تواند به کودک کمک کند تعادل روحی خود را حفظ کرده و با زمان‌های استرس‌زا بهتر کنار بیاید.

6- حرکت به سوی اهداف

به فرزندتان یاد دهید اهداف واقع‌بینانه تعیین کند و برای رسیدن به آن‌ها قدم‌های کوچک بردارد. این روند می‌تواند به کودک کمک کند بر وظایف مشخص تمرکز کند و تاب‌آوری خود را در مواجهه با چالش‌ها افزایش دهد.

تقسیم اهداف بزرگ‌تر به مراحل کوچک‌تر می‌تواند به مدیریت چالش‌ها کمک کند.

در مدرسه، تکالیف بزرگ را به اهداف کوچک و قابل دستیابی برای بچه‌های کوچک­تر تقسیم کنید و برای بچه‌های بزرگ‌تر، موفقیت‌هایی را که در راه رسیدن به اهداف بزرگ‌تر به دست آورده‌اند، تصدیق کنید.

7- پرورش نگاه مثبت به خود

به فرزندتان کمک کنید تا موفقیت‌های قبلی خود در مواجهه با مشکلات را به یاد بیاورد. این باعث می‌شود کودک بفهمد که سختی‌های گذشته به او قدرت داده تا با چالش‌های آینده مقابله کند.

در مدرسه، به کودکان کمک کنید ببینند که چگونه دستاوردهای فردی آن­ها به رفاه کلاس به عنوان یک کل کمک می­کند.

8- حفظ دیدگاه وسیع و نگاه امیدوارانه

اگرچه فرزند شما ممکن است خیلی کوچک باشد و نتواند به تنهایی به یک چشم انداز بلند مدت فکر کند، به او کمک کنید تا ببیند که آینده­ای فراتر از وضعیت فعلی وجود دارد و آینده می­تواند خوب باشد. یک دیدگاه مثبت و خوش بینانه می­تواند به کودکان کمک کند تا چیزهای خوب زندگی را ببینند و حتی در سخت­ترین زمان­ها به راه خود ادامه دهند.

در مدرسه، از درس تاریخ استفاده کنید تا نشان دهید که زندگی پس از اتفاقات بد به جلو حرکت خواهد کرد و بدترین چیزها خاص و موقتی هستند.

9- تشویق به خودشناسی

زمان‌های سخت، اغلب فرصت‌هایی برای یادگیری بیشتر در مورد خود است. به فرزندتان کمک کنید بفهمد که آنچه با آن روبه‌رو است، می‌تواند به او بیاموزد که “من چه کسی هستم.”

در مدرسه، پس از مواجه شدن با یک موقعیت سخت، بحث­هایی را در نظر بگیرید تا در مورد آنچه که هر دانش­آموز از این موقعیت آموخته است، صحبت کنند.

10- پذیرش تغییر

تغییر می‌تواند برای کودکان و نوجوانان ترسناک باشد. به فرزندتان کمک کنید بفهمد که تغییر بخشی از زندگی است و اهداف جدید می‌توانند جایگزین اهداف دست‌نیافتنی شوند.

مهم است که آنچه را که خوب پیش می‌رود بررسی کنید و برای آنچه که خوب پیش نمی‌رود برنامه‌ای برای عمل داشته باشید.

در مدرسه، به نحوه تغییر دانش‌آموزان با بالا رفتن سطح پایه اشاره کنید و در مورد اینکه چگونه این تغییر بر دانش‌آموزان تأثیر گذاشته است، صحبت کنید.

تاب­آوری و کودکان پیش دبستانی

کودکان خردسال که به‌تازگی مهارت‌های راه رفتن و صحبت کردن را آموخته‌اند، ممکن است نتوانند نگرانی‌ها و ترس‌های خود را بیان کنند. اگرچه ممکن است فکر کنید آن‌ها برای درک مسائل بسیار کوچک هستند، اما حتی کودکان خردسال نیز ممکن است از اخبار یا مکالمات بزرگ‌ترها ترس و نگرانی را جذب کنند.

• توجه به رفتار کودک: آیا فرزندتان بیشتر از حد معمول به شما وابسته شده است و به آغوش بیشتری نیاز دارد آیا رفتارهای قدیمی که فکر می‌کردید از آن عبور کرده‌اند دوباره ظاهر شده‌اند؟ این‌ها می‌توانند نشانه‌هایی باشند که کودک تحت فشار اتفاقات محیط اطراف است.
• استفاده از بازی برای بیان احساسات: از طریق بازی یا فعالیت‌های هنری به کودک کمک کنید احساساتش را ابراز کند. بازی‌های تخیلی یا نقاشی می‌توانند به کودکانی که توانایی بیان شفاهی ندارند، کمک کنند.
• زمان خانوادگی برای ایجاد امنیت: در موقعیت­های استرس‌زا ، زمان بیشتری را به بازی، کتاب‌خوانی و یا بغل کردن کودکان اختصاص دهید و زمان­های خانوادگی را بیشتر کنید.

تاب­آوری و بچه­های دبستانی

کودکان دبستانی با تشکیل گروه‌های دوستی جدید و مشارکت در فعالیت‌های تازه، شروع به کشف خود می‌کنند. ممکن است از والدین و معلمان برای ایجاد احساس امنیت و درک دنیای بیرون کمک بگیرند.

• ایجاد فضای امن: مکانی ایجاد کنید که فرزندتان بتواند در آن احساس امنیت کند.
• صحبت کردن با کودک: وقتی کودکان سؤال دارند، به‌طور صادقانه و همراه با اطمینان به آن‌ها پاسخ دهید.
• محدود کردن دسترسی به اخبار: مراقب میزان و نوع اطلاعاتی که کودک از اخبار دریافت می‌کند، باشید.

نیازی نیست آنچه را که در دنیا اتفاق می‌افتد از فرزندانتان پنهان کنید، اما نباید هم در معرض داستان‌های مداومی قرار بگیرند که به ترس‌هایشان دامن می‌زند. و اطمینان حاصل کنید که آن‌ها آنچه را می‌شنوند یا می‌بینند به‌درستی تفسیر می‌کنند.

• حمایت در زمان استرس‌های اضافی: فشارهای اضافی ممکن است توانایی کودک برای مقابله با استرس‌های روزانه معمول را کاهش دهد. صبور باشید و نشان دهید که بهترین‌ها را برای او می‌خواهید.

تاب­آوری و بچه­های راهنمایی

کودکان راهنمایی به‌طور طبیعی با چالش‌های اجتماعی و درسی بیشتری مواجه می‌شوند. حتی بدون آسیب‌های بزرگ‌تر، مدرسه راهنمایی می‌تواند دوران سختی برای بسیاری از کودکان باشد، زیرا آن­ها برای برآورده کردن خواسته‌های تحصیلی اضافی و اجتناب از دام‌های اجتماعی جدید تلاش می‌کنند. آن­ها برای احساس امنیت، بجز والدین به معلمان و دوستان خود نیز نگاه می­کنند.

• ترویج همدلی و چشم‌انداز وسیع‌تر: به فرزندتان کمک کنید بفهمد دیگران نیز ممکن است احساسات مشابهی داشته باشند.( احساس تنهایی و سردرگمی)
• به اشتراک‌گذاری تجربیات شخصی: فرزندان شما ممکن است به‌اندازه‌ای بزرگ شده باشند که از شنیدن افکار و احساسات شما در زمان‌های سخت استقبال کنند. روش‌هایی که شما برای مقابله با استرس استفاده می‌کنید می‌تواند برای آن‌ها مفید باشد.

تاب­آوری و بچه­های دبیرستانی

نوجوانان، با وجود ظاهر بالغ خود، همچنان نیاز به پشتیبانی عاطفی دارند. در این سنین، احساسات ناپایدارتر و قابل مشاهده‌تر هستند.

• تشویق به گفت‌وگو: هر زمانی که می‌توانید با نوجوان خود صحبت کنید؛ حتی اگر به نظر برسد که علاقه‌ای به صحبت ندارد. زمان‌هایی مانند رانندگی یا زمانی که در حال انجام کارهای روزانه هستید، فرصت‌هایی برای گفت‌وگو ایجاد کنید. وقتی سؤالاتی دارند، صادقانه اما با اطمینان به آن­ها پاسخ دهید. نظر آن­ها را در مورد آنچه اتفاق می افتد بپرسید و به پاسخ­های آن­ها گوش دهید.
• ایجاد فضای شخصی: نوجوانان نیاز دارند مکانی داشته باشند که آن را متعلق به خود بدانند و در آن احساس امنیت کنند. این فضا می‌تواند اتاق آن‌ها یا مکانی باشد که در آن آرامش می‌گیرند.
• کنترل اطلاعات: نوجوانان را تشویق کنید که در مواجهه با اخبار ناراحت‌کننده را که از تلویزیون، مجلات یا روزنامه­ها یا آنلاین دریافت کند به صورت موقت متوقف کنند و از آنچه می‌بینند و می‌شنوند برای بحث و گفت‌وگو استفاده کنید.

فرزندان شما ممکن است ترجیح دهند به جای گذراندن وقت با شما، با دوستان خود باشند، اما آماده باشید که در مواقعی که به آن نیاز دارند، زمان زیادی را برای خانواده در نظر بگیرید و زمان خانوادگی را که شامل دوستانشان نیز می­شود، در نظر بگیرید.

گفتگوهای صادقانه درباره ترس­ها و انتظارات شما می­تواند به دانش­آموز دبیرستانی شما کمک کند تا ترس­های خود را بیان کند. اگر نوجوان شما با کلمات مشکل دارد، او را تشویق کنید که از نویسندگی یا هنر برای ابراز احساسات استفاده کند.

بسیاری از نوجوانان در حال حاضر به دلیل سطوح هورمونی در بدن خود احساس  فراز و نشیب شدید می کنند. استرس یا ضربه اضافی می­تواند این تغییرات را شدیدتر کند. احساسات و عواطف را درک کنید، اما همچنین زمانی که نوجوانان به استرس با رفتار خشمگین یا عبوس پاسخ می­دهند، قاطع باشید. به کودک خود اطمینان دهید که او خوب خواهد شد و شما به دنبال بهترین منافع او هستید.

سفر تاب­آوری

توسعه تاب‌آوری یک سفر شخصی است و شما باید با توجه به شناخت خود از فرزندانتان، آن­ها را در این مسیر هدایت کنید. رویکردی برای ایجاد تاب­آوری که برای شما یا فرزندتان مفید است ممکن است برای شخص دیگری کارساز نباشد.

اگر به نظر می­رسد که فرزند شما گیر افتاده یا دچار استرس و ناتوانی در استفاده از این نکات شده است، ممکن است بخواهید با کسی صحبت کنید که می­تواند کمک کند، مانند یک روانشناس یا سایر متخصصان سلامت روان. مراجعه به فردی برای راهنمایی می­تواند به فرزندتان کمک کند تا تاب­آوری خود را تقویت کند و در مواقع استرس یا آسیب‌های روحی و روانی، پایدار بماند.

اطلاعات ارائه شده در اینجا نباید به عنوان جایگزینی برای مراقبت­های بهداشتی و روانی حرفه­ای یا مشاوره استفاده شود. افرادی که معتقدند ممکن است به مراقبت نیاز داشته باشند یا از آن بهره­مند شوند، باید با یک روانشناس یا سایر متخصصان سلامت/ روان دارای مجوز مشورت کنند.

 

انجمن روان­شناسی آمریکا، APA ترجمه: آرزو ایمانی